Dlaczego Zachód „stracił wiarę”?

     Dyskoteki, kluby, hotele w kościołach, powszechna dostępność aborcji, eutanazja na życzenie, związki homoseksualne zrównywane z małżeństwem heteronomicznym, brak powołań do kapłaństwa i wymierające zakony oraz zanik wiary w bóstwo i Zmartwychwstanie Jezusa. Następnie, obojętność na tematy związane z sacrum i samo pytanie o Boga, wiele osób szukających odpowiedzi na swoje pytania w religiach Wschodu, punktach medytacji Jogi i długie kolejki do gabinetów psychologicznych. Taki obraz, być może zbyt jednoznaczny i przesadzony, wyłania się z debaty publicznej i kształtowaniu się opinii w Polsce o Kościele w Europie Zachodniej.  Czy jest on prawdziwy? Z pewnością nie jest całościowy, ale nie da się zaprzeczyć, że wszystkie wymienione zjawiska mają miejsce i nie są odosobnionymi przypadkami. A więc pytanie brzmi, dlaczego Kościół, jako wspólnota wiary, społeczeństwo, na Zachodzie Europy odszedł od swoich chrześcijańskich korzeni, fundamentów na których zbudował swoją wielkość, gubiąc po drodze wartości moralne i etyczne?

Holandia - galeria handlowa w Kościele

Chcąc dotrzeć do problemów, które były efektem zmian jakie zaszły na Zachodzie, trzeba najpierw w sposób jednoznaczny zdefiniować ich przyczyny. Należy to uczynić po to, aby tego tematu nie zbagatelizować i z pełną świadomością próbować nie dopuścić do podobnej sytuacji w Kościele w Polsce. Wydaje się, iż najlepszej odpowiedzi udzielił papież Benedykt XVI. Ponieważ znaczną część swojego pontyfikatu poświęcił on właśnie zgłębianiu opisanego tematu i dawaniu odpowiedzi na pytanie postawione w tytule artykułu. Prób odpowiedzi udzielał w serii przemówień w Ratyzbonie, w Reichstagu, w Westminsterze, na Sorbonie i w książkach: „Raport o stanie wiary”, „Europa Benedykta, w kryzysie kultur”, „Czas przemian w Europie, miejsce Kościoła i świata”. Wysiłek streszczenia jego nauczania jest dość trudny, ze względu na bogactwo treści. Poniżej przedstawiam tylko kilka wybranych myśli Josepha Ratzingera – Benedykta XVI na ten temat. Wierzę, że mimo uczynionego skrótu i one mogą okazać się odkrywcze i przyczynić się do rozjaśnienia zagadnienia.

Benedykt XVI - przemówienie w Bundestagu

Wbrew powszechnemu mniemaniu, pierwszą zauważoną przyczyną problemów okazali być ludzie wierzący, a nie niewierzący. Papież nigdzie w swoich wypowiedziach nie oskarża ludzi niewierzących, mających inne poglądy, ateistów czy „lewicy”, o przyczynienie się do złego stanu wiary katolików.  Za stan Kościoła na zachodzie odpowiadają chrześcijanie letni, nie znający swojej wiary i tożsamości: „W różnych okresach dziejowych ludzie świadomie zwracali uwagę, że Kościołowi wyrządzają szkodę nie przeciwnicy, lecz «letni» chrześcijanie”.

Drugą przyczyną problemów jest chrześcijaństwo płytkie i emocjonalne, czyli brak formacji i głębi życia duchowego. Wierzący potrzebują dobrej formacji wewnętrznej i głębi życia duchowego, która będzie prowadzić do adoracji Boga i przyczyniać się do wypełniania wnętrza człowieka, dawać mu odpowiedzi na najtrudniejsze pytania jego życia. Jednak musi się to jednoznacznie łączyć z większym naciskiem na racjonalność i rozumność wiary. Dzięki temu wiara nie będzie tylko fideizmem (pogląd głoszący wyższość wiary nad rozumem, patrzący sceptycznie na inne typy poznania poza Objawieniem), mogącym rodzić fundamentalistyczne poglądy, ale będzie mogła przyczynić się do poszerzenia zawężonej w dzisiejszych czasach, pozytywistycznie rozumianej racjonalności. Taka pozytywistyczna rozumowość zakłada bowiem ograniczenie postrzegania rzeczywistości, tylko do tego co mierzalne i fizykalnie udowadnialne.

Trzecią przyczyną problemów są relatywizm i indywidualizm. Są to poglądy głoszące brak istnienia obiektywnej prawdy, oraz stawianie na pierwszym miejscu w hierarchii wartości indywidualnych, egoistycznych pragnień i celów, bez względu na środki. Inaczej mówiąc jest to stawianie siebie i własnych pomysłów na świat i Kościół, ponad Tradycję i Objawienie. Widoczne jest  w nich wyraźne pragnienie zastępowania Boga przez człowieka, gdzie to moje „ja” ma najlepszy plan na życie i nikt nie może mówić mi co mam robić i jak myśleć. Remedium będzie powrót do Kościoła jako wspólnoty wspólnot, gdzie chrześcijanin będzie mógł czuć się jak w domu, a nie jak w instytucji, która tylko ciągle coś od „ja” chce. Potrzeba również uczenia się przez człowieka pokory wobec Stwórcy. Bez uznania własnej zależności od Boga i przyznania, że mimo, iż jestem samowystarczalny, to i tak potrzebuję pomocy, nie uda się przywrócić w Kościele właściwej hierarchii wartości.

Benedykt XVI - wykład na Uniwersytecie w Ratyzbonie

Po czwarte: nie zmieniają słowa, ale czyny. Zachód miał (ma) problem z pogodzeniem tego co głosi, a może nawet „powinien” głosić, z tym czym żył (żyje). Tu odpowiedzią, dawaną przez papieża, będzie potrzeba większej świadomości katolików, co do własnej drogi do świętości w małżeństwie lub kapłaństwie i skupienie się na tym dążeniu, bardziej niż na pragnieniu zmiany innych, bo to nie idee zmieniają świat, ale święci. Według Benedykta XVI na zachodzie zabrakło świętości, poczucia sacrum, adoracji. Jeśli człowiek ma w sercu miłość to nie jest w stanie się nią nie dzielić. Wtedy może być świadkiem w pracy, domu i organizacji i tu ma realną szansę przez swoją świętość zmieniać otaczającą rzeczywistość, prowadzić do Chrystusa. Chodzi o to, aby ludzie, którzy go spotykają pytali: Kim jest ten człowiek? Skąd ma w sobie tyle dobra i pokoju? Patrz na tą wspólnotę, jak oni się kochają. Też tak chcę żyć. 

Kościół Santo Volto  w Turynie we Włoszech

Podsumowując dochodzimy do wniosku, że diagnoza i odpowiedzi udzielane przez papieża z Niemiec mogą być dla nas dość gorzkie, gdyż większość wymienionych problemów już występuje w Polskim Kościele. Więc jeśli ja, ty, my nie zaczniemy upodabniać się do Jezusa, lub czynić tego z większą gorliwością, aby wychodzić z naszej „letniości” oraz nie staniemy się jego naśladowcami, to moc Boża i u nas nie „zadziała”, bo ja, ty, my nie mamy tylko nieść ziarna Ewangelii, ale mamy tym ziarnem być. Każdy musi zacząć od zmiany siebie, bo okazuje się, że cztery wymienione przyczyny problemów dotyczą bardziej zmiany serca każdego z nas, niż zmiany instytucji, Kościoła czy całej cywilizacji. 

Przyjdź Panie Jezu i obudź swoją Oblubienice, aby przyjmując Twojego Ducha Świętego mogła stać się zaczynem dla nie znającego Miłości współczesnego świata. 

Br. Sebastian Piasek OFMCap